İnsanların elleri altında filizlenip
gelişen ve ürünü veren şu bitkiye bir göz atalım.
İnsanların bu olaydaki fonksiyonu nedir?
Toprağı sürüyorlar ve yüce Allah'ın
yarattığı tohumu ekiyorlar, o kadar. Bu noktada
fonksiyonları sona eriyor. Sonra yüce Allah'ın güçlü
eli tek başına devreye girerek olağanüstü, hayret
uyandırıcı ve mucizevi çalışmasına
koyuluyor.
Tohum tanesi, kendi türünü yeniden meydana getirmek üzere
yola koyuluyor. Bu yolda akıllı, deneyimli,
aşacağı aşamalarının
ayrıntılarından haberdar bir canlının
bilinci ile ilerliyor. İnsan zaman zaman işinde hata
yapıyor, ama bu tohum taneciği hiç yanlış
adım atmıyor, hiç yolundan sapmıyor,
belirlenmiş hedefinden şaşmıyor. Çünkü bu
hayret verici yolculuğunun yolu boyunca attığı
her adımı yüce Allah'ın güçlü elinin denetimi
altında atıyor. Bu öylesine hayret uyandırıcı
bir yolculuktur ki, eğer eskiden de, şimdi de hep
tekrarlanmasa ve her onu şu ya da bu biçim ile, şu ya
da bu türü ile görmemiş olsa hiçbir akıl onu
onaylamaz, hiçbir hayal onu tasarlayamazdı. Eğer böyle
olmasaydı, birtek buğday tanesinin şu sapı,
şu yaprakları, şu başağı ve şu
kadar çok taneyi içinde gizlediğine ya da bir hurma
çekirdeğinin hiçbir eksiği olmayan kocaman bir hurma
ağacını yapısında
taşıdığına hangi akıl inanır,
hangi hayal gücü ihtimal verirdi?
Eğer bu olay sabah-akşam hep meydana gelmese,
eğer bu hikaye herkesin gözü, kulağı önünde
tekrarlanıp durmasa hangi akıl bunu kabul eder, hangi
akıl bunu tasarlayabilirdi? Hangi insan bu hayret verici
olayda toprağı sürmekten ve yüce Allah'ın
yaratmış olduğu tohumu ekmekten başka bir rolü,
bir katkısı olduğunu iddia edebilir?
Bütün bunlardan sonra insanlar kalkıyorlar, "biz
ekin yetiştirdik" diyorlar. Oysa bu süreçteki payları
toprağı sürmekten ve tohumu ekmekten öteye geçmemiştir.
Bunun ötesinde her tohum tanesinin simgelediği hayret verici
hikaye, tohumun çatlayıp filizlenmesinde, gelişip
serpilmesinde somutlaşan olağanüstü olay, bütün bu
akla sığmaz gelişmeler "ekinleri bitiren"
yüce Allah'ın sanatının eseridir. Eğer Allah
dileseydi, bu tohum yolculuğunu başlatmazdı.
Eğer Allah izin vermeseydi başlayan bu yolculuk
hedeflenen sonuca ermezdi. Eğer Allah isteseydi, o bitkiyi,
ürününü vermeden önce kuru bir çöpe dönüştürürdü.
Tohum, başlangıcından sonuna kadar uzayan
yolculuğunun tümünü O'nun dileği ile aşabiliyor.
Eğer ekilen tohum beklenen ürününü vermeden mahvolsa
insanlar mırın kırın ederler, yana-yakıla
konuşurlar ve meselâ