12- Andolsun ki, biz Lokman'a hikmet verdik. "Allah'a
şükret" dedik, kim şükrederse kendisi için
şükreder. Kim nankörlük ederse bilsin ki, Allah zengindir,
övülmeye lâyık olandır.
13- Lokman oğluna öğüt vererek; "Ey oğulcuğum!
Allah'a ortak koşma, çünkü ortak koşmak, büyük bir
zulümdür. "
Kur'an'ın tevhid ve ahiret meselelerini diliyle
sunmak için seçtiği Lokman'ın kimliğine
ilişkin bilgiler çeşitlidir. Kimileri O'nun peygamber,
kimileriyse salih bir kul olduğunu söylemiş olup, çoğunluk
ikinci görüşü benimsemiştir. O'nun
İsrailoğulları'nın yargıçlarından
olduğu söylendiği gibi, Habeşistanlı veya
Sudanlı bir köle olduğu da söylenmiştir. Lokman söylenenlerin
hangisi olursa olsun, Kur'an ona içeriği Allah'a
şükür olan hikmeti verdiğini belirtiyor. "Andolsun
ki, biz Lokman'a hikmet verdik. Allah'a şükret dedik." Bu,
sözü ve kıssası sunulan bu seçilmiş hikmet
sahibi kişi örnek alınmak suretiyle dolaylı olarak
Allah'a şükre Kur'ani bir yönlendirmedir. Bu dolaylı yönlendirmenin
yanında başka bir yönlendirme yer alıyor. Allah'a
şükür, şükredenin biriktirdiği erzak olup, ona
yarar sağlamaktadır. Allah'ın ona ihtiyacı
yoktur, yaratıklardan hiçbiri O'nu yüceltmese de O kendi
özü gereği yücedir.
"Kim şükrederse kendisi için şükreder. Kim
nankörlük ederse bilsin ki Allah zengindir, övülmeye lâyık
olandır." Öyle ise, ahmağın
ahmağı, hikmetin gereğini yerine getirmeyen ve
kendisi için böyle bir erzak biriktirmeyendir. Sonra hikmet
sahibi Lokman'dan oğluna öğüt görünümünde tevhid
meselesi geliyor.
"Lokman oğluna öğüt vererek; "Ey oğulcuğum!
Allah'a ortak koşma, çünkü ortak koşmak, büyük bir
zulümdür."
Kuşkusuz bu içtenlikle verilen bir öğüttür.
Çünkü baba çocuğuna iyilikten başka bir şey
dilemez ve baba çocuğuna karşı ancak yol gösterir
bir tavırda olabilir. İşte hikmet sahibi Lokman
çocuğuna Allah'a ortak koşmamasını söylüyor
ve sözünü Allah'a ortak koşmanın büyük zulüm olduğu
ile nedenlendiriyor. Metinde Allah'a ortak koşmanın büyük
bir zulüm olduğu gerçeği iki kere vurgulanıyor.
Biri: Allah'a ortak koşmayı yasaklayan emrin öne alınıp,
dayandığı nedenin ondan ayrılması.
Diğeri: Allah'a ortak koşmanın zulüm olduğunun
"inne" ve "lam" edatlarıyla
pekiştirilmesi. İşte Muhammed'in kavmine sunup,
onların ne olduğu konusunda O'nunla çekişmeye
girdikleri, O'nun onu sunmasının ardındaki
amacı konusunda serzenişte bulundukları ve
sunuşun arkasında egemenliğin onlardan
alınıp onlara üstünlük kurma amacının
olacağından korktukları gerçek budur!.. Hikmet
sahibi Lokman'ın oğluna açıklayıp
emrettiği ve her türlü art niyetten uzak, içtenliğinden
kuşku duyulmaz, babanın oğluna öğüdü olan
söz nedir? Dikkat edilsin o, Allah'ın insanlardan hikmet
verdiklerinin tümünün diliyle akıp gelen, salt
hayırdan başka bir şey gözetilmeyen ezeli
gerçektir... Ayette gözetilen psikolojik etkenler bunlardır.
AİLE VE İNANÇ İLİŞKİSİ
Babanın oğluna öğüdünün iniltisi dolayısıyla
ayet, zarif bir anlatım içinde; ana-baba ve çocuklar arasındaki
ilişkiyi gündeme getiriyor ve bu ilişkiyi ince duygu
dolu ilham verici bir görünümle sunuyor. Bununla birlikte
inanç bağı bu güçlü bağdan önceliklidir: