Antlaşmaya bağlılık ile ölçüde ve tartıda
dürüst hareket etme arasında hem söz hem de anlam
yönünden bir ilgi olduğu açıktır. Ayrıca
anlatımdaki geçişte bir uyum olduğu da görülmektedir.
Tam olarak ölçmek ve tartıda dürüst olmak sosyal ilişkilerin
güvencesi ve kalbin temizliğidir. Bu ikisiyle toplumun
sosyal ilişkileri düzene girer. Yine bunlarla insanların
birbirine güveni artar. Hayat bunlar sayesinde bereketli bir yaşama
dönüşür. Bu tutum hem dünyada daha hayırlıdır,
hem de ahirete ilişkin sonucu bakımından daha güzeldir."
Dünyada daha hayırlıdır. Ahiretteki sonucu ise
daha güzeldir.
Peygamberimiz -salât ve selâm üzerine olsun- buyuruyor ki: Eğer
bir adam bir harama yönelir, sonra da sırf Allah korkusuyla
ondan vazgeçerse, yüce Allah onun bu hareketinin karşılığını
ahirete bırakmadan bu dünyada ondan daha güzeliyle verir."
Ölçü ve tartıdaki cimrilik pisliktir,
aşağılıktır, sahtekârlık ve sosyal
ilişkilerde hainliktir. Bu ise toplumun birbirine güvenini
sarsar. Alış-verişte durgunluk yaratır. Toplum
piyasasındaki bereketin azalmasına neden olur. Toplumun
bu problemi teker teker bireylere de yansır. Onlar ölçüde
ve tartıda hile yaparak birtakım kazançlar elde
ettiklerini sanarken, aslında zarara uğrarlar. Çünkü
bu hile yoluyla elde edilen kazanç, yüzeysel ve geçicidir.
Fakat ticaret hayatındaki durgunluk kısa bir süre sonra
teker teker bireyler üzerinde etkisini gösterir.
Bu ticaret dünyasında ileriyi görebilenlerin kavrayıp
gerçeğini yerine getirdikleri bir gerçektir. Onların
bu şekilde davranmalarının nedeni, ahlâki etkenler
veya dini duygular değildir. Bu gerçeği pratiğe
dayalı pazar deneyimlerinden çıkardıkları
sonuçlarla kavramışlardır.
Ölçüye ve tartıya bir ticaret ahlâkı olarak
bağlılık ile bir inancın gereği olarak
bağlılık arasında çok fark vardır. Bir
inanç gereği olarak ölçü ve tartıda dürüst
davranan hem ticareti esas alanın hedeflerine ulaşmakta,
bunlardan ayrı olarak kalbin temizliğini elde etmekte
faaliyet sahası içinde yeryüzünün hedeflerinden daha
yüce ufuklara açılmakta, hayata bakış açısı
ve ondan zevk alışı daha geniş alanlara açılmaktadır.
Böylece İslâm aydınlık ufuklarına engin
amaçlar ve geniş alanlar doğru yolunda ilerlemekle
beraber, yaşanan hayatın hedeflerine de sürekli
gözetip gerçekleştirmektedir.